شام سنگینی خورده بودم و معده ام بدجور ترش کرده بود. پدربزرگ، در حالی که یک بطری بزرگ دارو را در دستش تکان می داد، به طرفم آمد. یک قاشق بزرگ سوپ خوری از مایع سفید رنگ آن را برایم ریخت و گفت: " شربت معده است. این را بخوری، خوب می شوی!"
مزه ای بین گسی و شیرینی داشت. پیش ترها زیاد تجربه ی خوردنش را داشتم. گفتم: " خواب آور نباشد! من فردا امتحان دارم." لبخندی زد و همین طور که داشت در بطری را می بست، گفت: " خیالت راحت! شربت معده هیچ ضرری ندارد. همه اش فایده است."
واقعا شربت معده، همه اش فایده است؟! دکتر ناصر ابراهیمی دریانی، فوق تخصص بیماری های گوارشی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران به این سوال پاسخ می دهد.
آقای دکتر! اصلا این دارو که مردم از آن با نام شربت معده یاد می کنند، چیست؟
داروهای آنتی‌اسید یا همان شربت های معده از پُرمصرف ترین داروها در زخم معده یا هایپراسیدوز ناشی از سوء هاضمه ی بدون زخم هستند که مصرف آن ها در 20 سال گذشته در بین خانواده ها بسیار متداول شده است.
چرا؟
به دو دلیل؛ اول این که افزایش اسید معده در اثر سوء هاضمه یکی از عوارضی است که افراد زیادی در جامعه را درگیر می کند و دوم به دلیل این که این داروها OTC (بدون نیاز به نسخه ی پزشک) هستند و از سوپرمارکت ها هم به راحتی می توان آن ها را تهیه کرد.
پس احتمالا عارضه خاصی ندارند؟
این طور نیست. این داروها هم عوارض خاص خود را دارند و مصرف خودسرانه ی آن ها به عنوان درمان سوء هاضمه بدون خطر نیست. این داروها سه نوع هستند و سه نوع ماده ی فعال متفاوت دارند. عده ای از این داروها دارای هیدروکسید آلومینیوم هستند که باعث ایجاد یبوست می شود و به خصوص در افراد مُسن موجب خشک شدن مدفوع می شود. به این ترتیب، مدفوع در انتهای رکتوم(بخش انتهایی روده بزرگ) گیر می کند و تلاش زیاد بیمار هنگام اجابت مزاج ممکن است باعث ایجاد عوارضی مانند خون ریزی و بواسیر شود.
و دو ماده ی دیگر؟
یک ماده ی فعال دیگر در آنتی اسیدها هیدروکسید منیزیم است که برعکس نوع اول، باعث ایجاد اسهال در بیمار می شود. این ترکیب می تواند موجب افزایش میزان منیزیم در بیماران کلیوی و ایجاد عوارض برای آنان شود.
ماده ی فعال در نوع سوم این داروها نیز فسفات کلسیم است که در درازمدت می تواند نشانگانی به نام میلک آلکالین(شیرقلیا) را موجب شود که افزایش کلسیم(هیپرکلسیمی)، آلکالوزمتابولیک و نارسایی کلیه از عوارض آن است.
راهی برای کاهش این عوارض وجود ندارد؟
امروزه برای جلوگیری و کم کردن عوارض ناشی از مصرف آنتی اسیدها آن را به صورت
ترکیبی از آلومینیوم، منیزیم و دایمتیکون(ضد نفخ) ارایه می کنند.
ضمن این که با ورود داروهای جدیدی مانند اُمپرازول، پنتاپرازول، لنزوپرازول،
رانیتیدین و فاموتیدین و جایگزین شدن آن ها به جای آنتی اسیدها، مصرف این داروها
محدودتر شده است.
یعنی این داروهای جدید برای بیمار عارضه ای ایجاد نمی
کنند؟
دارویی مثل امپرازول، اثربخشی بیشتری نسبت به آنتی اسیدهای معمولی دارد. هر قرص
این دارو اثری برابر با خوردن 20 قاشق آنتی اسید دارد. اگر بیمار دارای زخم معده
یا زخم اثنی عشر باشد، مصرف آنتی اسید به تنهایی برای درمان او کافی نخواهد بود.
در حالی که مصرف امپرازول به تنهایی کافی است. در واقع، اگر قرار باشد از آنتی
اسید برای درمان استفاده شود، این دارو باید 6 نوبت در روز به بیمار داده شود تا در
نهایت بتواند 67 درصد زخم ها را درمان کند. در حالی که در استفاده از امپرازول و
سایر داروهای جدید، مصرف یک قرص در روز، اثربخشی بیشتر و عوارض کمتری دارد.
پس چرا مصرف آنتی اسیدها در بین مردم رواج
دارد؟
این مساله دلایل مختلفی دارد؛
اول این که در فرهنگ عمومی ما آنتی اسیدها یک دسته دارویی شناخته شده هستند.
دوم این که آنتی اسیدها جزو داروهای OTC (بدون نیاز به نسخه) هستند و البته
قیمت بسیار کمتری هم دارند.
یعنی توصیه شما به بیماران این است که از آنتی اسیدها
استفاده نکنند؟!
متخصصان گوارش، برای درمان، استفاده از آنتی اسیدها را توصیه نمی کنند ولی در
برخی موارد، استفاده موردی و مقطعی از این داروها مانعی ندارد. آنتی اسیدها به سه
شکل شربت، قرص خوراکی و جویدنی وجود دارد که می تواند مثلا در سفرها در موارد
افزایش اسید معده به فرد کمک کند.
